Чанд соли охир таъбири “экстремизми динӣ” дар сархати расонаҳо қарор гирифтааст. Яъне, бо истифода аз номи дин содир гардидани ҷиноятҳои махсусан хатарнок ва даҳшатафкан боиси ташвиши ҷомеаи ҷаҳонӣ гардидааст. Дарвоқеъ, ҷои таассуф аст, ки аз ин навъи ҷиноят дар баъзе ҳолат на ҳамчун экстремизми динӣ, балки ҳамчун “экстремизми исломӣ” ном мебаранд. Дар ҳоле ки борҳо аз ҷониби уламои дини мубини Ислом, донишмандон ва пажӯҳишгарон собит шуда, ки Ислом ҳар гуна ифроту тафритро шадидан маҳкум намуда, ҷонибдори раҳму шафқат, дӯстиву мурувват, некиву накукорӣ, ҳамзистии мусолиматомез, ҳамраъйиву ҳамдигарфаҳмӣ ва муҳаббату таҳаммулпазирист. Гузашта аз ин, бояд таъкид намуд, ки ҳодисаҳои қатлу куштор ва экстремизму терроризм аз ҷониби ашхос ва ҷомеаи мухталиф содир мешавад. Яъне, миёни экстремистон метавон ҳам намояндагони дини масеҳият, ҳам яҳудӣ, ҳам ислом ва амсоли онро дарёфт. Аз ин лиҳоз, тавъам донистани экстремизм фақат бо дини мубини ислом андешаи ботиле беш нест. Ба қавли Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ифротгароӣ ва терроризм дин, мазҳаб ва миллат надорад ва бо ин зуҳуроти нангин омехта кардани ислом кори нодуруст аст. Аммо таҷриба собит месозад, ки танҳо бо гуфтани он, ки “Ислом ҷонибдори даҳшатафканӣ ва ифротгароӣ нест” наметавон ин мушкили ҷиддӣ ва фаромиллиро аз байн бурд. Зеро дар ҷаҳони муосир гурӯҳ ва равияҳои алоҳидаи манфиатҷӯ бо доғдор намудани номи Ислом ҳар гуна нақшаву амалиёти хунину нангини худро аз номи ин оини муқаддас пиёда месозанд ва Исломро ҳамчун “дини ифротӣ” муаррифӣ менамоянд. Бояд иқрор шуд, ки таърихи Ислом ҳодисаҳои зиёди хушунату ифротгароӣ дар динро, ки аз ҷониби афроди алоҳида анҷом пазируфтаанд, дар ёд дорад. Аммо дар ҳар сурат, ҳеҷ яке аз чунин ҳодисаҳо ба таълимоти Ислом бастагӣ надоранд. Дини Ислом ҷонибдори он аст, ки дар ҳалли мушкилоти иҷтимоиву иқтисодӣ аз усули эътидол ё миёнагароӣ кор гирем. Ин эътидол ё миёнҷигарӣ бояд дар асоси оёти сареҳи қуръонӣ ва аҳодиси саҳеҳи набавӣ, аҳкоми шаръи шариф ва ҳамоҳангии мазоҳиб сурат гирад, то ин ки оромишу осоиш ва сулҳу суботро дар ҷаҳони ислом таъмин намояд. Дар ин сурат мо метавонем бо тарғиби ғояҳо ва арзишҳои олии ислом, хусусан, бо роҳи гуфтушунид ва музокироти сулҳ, баланд бардоштани сатҳи маърифати исломӣ, густариши робитаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ба мақсади гузоштаи худ ноил гардем. Яке аз сабабҳои асосии шиддат ёфтани муноқишаҳо байни мусулмонон ин таассуби мазҳабӣ мебошад. Мусулмонон бештар барои пешбурди кишварҳои худ, ҷаҳони ислом ва дар маҷмӯъ, вазъи умумии сайёра таҳаммулпазирӣ ва мубодила миёни динҳои дигари ҷаҳонӣ ба масъалаҳои усулӣ бояд аҳамият диҳанд ва масоили ҷузъиро дар ҳолати зарурӣ фурӯгузор намоянд. Ба ин хотир, бояд таассуби мазҳабӣ, ки асоси тафриқаандозӣ ва мухолифатҳо миёни мусулмонон аст, коҳиш дода шавад. Дар ҳоли ҳозир, бино ба ақидаи мутахассисони сиёсатшинос ва улуми иҷтимоӣ ифротгароӣ ранги хушунат ба худ гирифтааст ва қассосу интиқомро ифода менамояд. Сабаби ин ҳолат дигар шудани назари одамон ба дин ва даромехтани ибодоту эътиқодот бо сиёсатҳои замон мебошад. Омили дигаре, ки дар бештари кишварҳои мусулмонӣ ба назар мерасад ва ба ифротгароӣ нисбат дорад, ин кам таъмин шудани мардум ба шуғли доимӣ мебошад. Ин омилҳо барои шиддат ёфтани ифротгароӣ дар кишварҳои мусулмонӣ мусоидат намуда, хушунатро бармеангезанд. Агар хушунатро ҳамчун як категория тафсир намоем, он ба ду навъ тақсим мешавад: фикрӣ ва амалӣ. Аз ин дидгоҳ, муҳаққиқон хушунатро як фарҳанги мадҳуш номидаанд, зеро агар рафтор буд, имкони дармони он вуҷуд дошт. Хушунати нофармон ва бадфарҷомро танҳо метавон бо масъалаи такфир муқоиса ва муқобала кард, ки имрӯз ҷаҳони исломро фаро гирифтааст. Такфир фақат як гароиш нест, балки асоси маърифатӣ дошта, маҳз барои барангехтани низоу тафриқа роҳандозӣ шудааст. Ба хотири муайян кардани омилҳои хушунат дар мисоли Тоҷикистон бояд ба нуктаҳои зерин аҳамият дод: - собиқаи таърихии ифротгароии динӣ; - баррасии паёмадҳои ифротгароии динӣ дар ҷомеаи исломӣ ва ҷаҳон; - ифротгароӣ аз назари Ислом ва “Қуръон” ва зиндагии мусолиматомези ақаллиятҳои динӣ дар ҳавзаи исломӣ; - роҳҳои мубориза бо хушунати ақлӣ, амалӣ ва коҳиш додани таассуби мазҳабӣ; - пешгирии ҷалби ҷавонону занон ба сафи гурӯҳҳои террористӣ ва ифротгароӣ; - баррасии паёмадҳои ифротгароӣ дар масъалаи муҳоҷират. Дар сурати омӯзиши амиқ ва баррасии масъалаҳое, ки дар боло гуфта шуд, дар ҷомеаи мадании Тоҷикистон метавон густариши ҳама гуна ифротгароӣ ва даҳшатфиканиро маҳдуд кард. Зеро асли фарҳанги исломӣ сулҳ ва фарҳанги меҳрубониву мадоро аст, ки онро дар ҷомеаи исломӣ бояд тарғибу ташвиқ кард. Чунончи, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳои худ таъкид намуда буданд: “Ифротгароӣ, хушунат ва даъват ба терроризм хилофи арзишҳои исломӣ ҳастанд ва боиси бадном кардани дини мубини Ислом ва сабаби густариши исломҳаросӣ мешаванд. Ман дар бисёр мулоқоту суханрониҳои худ доим изҳор медорам, ки экстремизму терроризм, зӯровариву хушунат ва қатлу куштор бо дини мубини Ислом ягон робита ё умумияте надоранд”.

Айби хуб аблаҳ набинад дар ҷаҳон

Бошад андар ҷустани айби касон

Тавассути васоити ахбори омма ва шабакаҳои интернетӣ, ки имрӯзҳо хушбахтона ё бадбахтона бениҳоят зиёд шудаанд, вокуниш ё посухи ҳамватанони ихтиёран тарки ватанкардаро хонда, дар ҳайрат мемонам. Бахусус, навиштаҳои он хомабадастоне, ки гӯё барои «хақгӯияшон», вале дар асл барои бегонапарастиву душманпарвариашон дар хориҷ аз кишвар қарор доранд, нафрати касро меоранд. Ахиран вокуниши Амруллоҳи Низомро нисбат ба маводи «Сатр. Тарғиби он риёкорие беш нест», ки дар рӯзномаи «Ҷумҳурият» ба нашр расида буд, хонда, ба хулосае омадам, ки Амруллоҳи Низом, гарчанде «ба Маккаю Мадина» рафта бошад ҳам, вале то ба ҳол ҳамон «шокии қадима» боқӣ мондааст.

Аввалан, банда аз як ҳолати номатлубе дар шигифтам, ки чаро аксари ҳамватанон ё ҳаммиллатони мо, ки гӯё аз дини муқаддаси Ислом ҳимоя мекунанд, расолати асосии онро дар сатру ҳиҷоб мебинанд. Дар ҳоле, ки мусулмони асил қабл аз ҳама бояд инсони поктинат, покдил, ростқавл, накӯкор, ободкор, хайрхоҳ ва амсоли ин хислатҳоро доро бошад. Аз ҷумла, 95 фӣ сади мақолаҳои сомонаи «Ислоҳ» дар бораи сатру ҳиҷоб навишта шудааст. Ба гумонам Муҳаммадиқболи Садриддин дини Исломро танҳо дар сатру ҳиҷоб мебинад, чун дар инъикоси ин мавзӯъ ба ифроту тафрит роҳ додааст. Ва ё дигар мусулмонтарошон, аз қабили ТТЭ ҲНИ ва ҷонибдоронашон, вақте сухан аз Ислом мезананд, қабл аз ҳама сатру ҳиҷоб, ришу фаш ва бисёрзаниро дар назар доранд. Аксарияти онҳо барои бароварда сохтани ҳадафҳои муғризонаи худ аз ҳеҷ дурӯғу тавҳин, худсафедкуниву дурӯягӣ ва хиёнаткорӣ, ки хоси мусулмон нест, ҳазар намекунанд. Бинобар ин ҳам, ҳанӯз аз оғози фаъолияти ТТЭ ҲНИ бараъло маълум буд, ки ин ташкилот дини мубини Исломро ба ҷуз пӯшиш чизи дигаре намедонад.

Амруллоҳ маънои калимаи «наҳзат»-ро кӯшиши фаҳмонидан кардааст. Агар ба забони ҳамтоёни Амруллоҳ гӯем, ин амали ӯ ҳамчун «нишонаҳои охирзамон» ҷилва мекунад. Кор то ба ҷое расидааст, ки имрӯз Амруллоҳ ба мо маъно ва тобишҳои калимаи «наҳзат»-ро шарҳ додааст. Ба қавли маъруф: «Олимон мурданду ту олим шудӣ…».

Қитъа ба қитъа посухи Амруллоҳ ба маводи болозикр боиси хандаи хонанда мегардад. Вақте захираҳои луғавии ӯ тамом мешавад, аз гапҳои кӯчагӣ истифода мебарад. Нисбат ба занҳо ҳарфҳои носазо мезанад, яъне дар ин маврид, чеҳраи ҳақиқии худро зоҳир мекунад.

Аз вокуниши Амруллоҳ ба хубӣ аён мешавад, ки муаллифи он аз лиҳози равонӣ ранҷ мебарад. Дашномҳои кӯчагии ӯ далели ин гуфтаҳост. Хушбахтона, маърифату фарҳанги пурғановати банда намегузорад, ки ҳарфҳои ғайриинсонии ӯро ҳамчун мисол дарҷ намоям…

Раванди манъи сатру ҳиҷоб, бурқа ва дигар либосҳое, ки хоси мардуми давлатҳои арабӣ ҳастанд, баъди зиёд гаштани амалҳои террористӣ дар саросари ҷаҳон ба миён омад. Коршиносон ба хулосае омаданд, ки чунин тарзи либоспӯшӣ барои муайян кардани шахсияти шаҳрвандон монеъ гардида, таҳдиди терроризмро эҷод мекунад. Бинобар ин ҳам манъи сатру ҳиҷоб ҳеҷ гоҳ боиси маҳдуд кардани ҳуқуқҳои шаҳрвандон буда наметавонад, чун ба хотири таъмини амнияти ҷомеа ва пешгирӣ аз терроризм аст.

Дар баробари кишварҳои Аврупо, аксари кишварҳои Осиёи Миёна солҳои охир, бо мақсади таъмини амният ва пешгирӣ аз ҳама гуна зуҳуроти терорристӣ пӯшидани бурқа, ҳиҷоб ва либоси ба фарҳанги миллии мо бегонаро манъ намуданд.

Чанде қабл дар кишвари Гурҷистон низ ба хулосае омаданд, ки масъалаи манъи бурқаву сатрро ба миён гузоранд. Дар ин маврид сардори Раёсати мусулмонони Гурҷистон Ҳоҷӣ Ромин Игидов чунин гуфта буд: «Дар мавриди ниқоб ва бурқа мо наметавонем бигӯем, ки дар ислом пӯшидани ин тарзи либоспӯшӣ барои занон як шарти қатъӣ бошад. Муҳим он аст, ки занон либосро ба талаботи қавонини ислом ҷавобгӯ созанд, яъне қабл аз ҳама он бояд шаффоф набошад, инчунин либоси танги ба бадан часпида ва диққатҷалбкунанда низ мухолифи ин қонунҳо мебошад».

Айнан чунин талабот дар кишвари мо низ ҷорӣ аст. Қобили зикр аст, ки дар суннатҳои анъанавии миллати тоҷик пӯшидани либоси сиёҳ, бурқа ё сатр умуман роиҷ нест, ҳатто либоси мотами мардуми мо сиёҳ набуда, дар ҳеҷ давру замон чунин расму русум вуҷуд надошт. Дар айни замон ҳолатҳои ба фарҳанги бегона рӯй овардани баъзе занону духтарони тоҷик, ки мояи тақлид ва пайравӣ ба фарҳанги бегонаро дошт, боиси ташвиш гардид ва хушбахтона, пеши роҳи онҳо сари вақт гирифта шуд.

Бояд дар ёд дошт, ки душманони миллат бо мақсади аз байн бурдани ҳувият ва симои миллии мо, тавассути бегонапарастоне, чун Амруллоҳи Низом ҳиҷобу рӯсарӣ ё либоси ба ном диниро тарғиб намуда, занону духтаронамонро ба гумроҳӣ мебаранд. Ин қабил занон қадру қимати озодию озодандешӣ ва имкониятҳои худро вобаста ба ҳуқуқҳояшон, ки давлату ҳукумат барояшон сазовор донистааст, нодида мегиранд. Хуб мешуд, агар занону хоҳаронамон ба гапфурӯшиҳои бегонапарастоне чун Амруллоҳ эътиное зоҳир накарда, бештар ба илм рӯ оварда, ватани азизамонро зебову обод гардонанд. Аз Амруллоҳ ва ҳаммаслаконаш мепурсам: «Сатру ҳиҷоб либоси миллии мо нестанд. Либоси миллии тоҷикӣ - фарҳанг, маънавиёт, симои миллати мост. Ва агар либоси миллии мо, ба умеди сатру ҳиҷоб аз байн равад, симои миллии мо низ аз байн хоҳад рафт. Куҷост шарафи миллӣ, ифтихори миллии ту, Амруллоҳ?»

Зиёвиддини Авлиёпур- коршиноси сиёсӣ